Więcej o historii
Kościół pw. Matki Boskiej Anielskiej znajduje się w Chicago, w dzielnicy Bucktown. Pomysł by założyć nową, polską parafię w Chicago pojawił się pod koniec XIX wieku. W tym czasie polskie rodziny zaczęły masowo zasiedlać teren między parafią pw. św. Stanisława Kostki, a parafią pw. św. Jadwigi Śląskiej. Wnętrza kościoła pw. św. Stanisława Kostki nie były w stanie pomieścić coraz większej liczby wiernych. W związku z tym, na zebraniu parafialnego komitetu wyrażono zgodę na założenie nowej parafii, a ks. Wincenty Barzyński CR, absolwent seminarium duchownego w Lublinie, polecił ks. Andrzejowi Spetzowi CR i ks. Franciszkowi Gordonowi CR by znaleźć miejsce na nową świątynię.
28 listopada 1898 roku arcybiskup Chicago, ks. P. A. Feehan, wydał pozwolenie na założenie nowej parafii i zakup 96 parceli. Zgromadzenie Księży Zmartwychwstania Pańskiego wybrało ks. Franciszka Gordona na organizatora i pierwszego proboszcza nowej wspólnoty. 12 lutego 1899 roku spośród miejscowej ludności wybrano komitet pomocy przy proboszczu, w skład którego weszli: Franciszek Osiński, Franciszek Roszkowski, Michał Borkowicz, Michał Raflewski, Jakub Klinger, Józef Wróblewski, Wojciech Przybylski, Jan Kamiński, Ignacy Ignatowski, Michał Huntowski, Wawrzyniec Wachowski i Piotr Bykowski.
Kilka tygodni później, 21 kwietnia 1899 roku, rozpoczęto prace przy budowie fundamentów nowej świątyni, a 2 lipca ks. Jan Kasprzycki CR, przełożony księży zmartwychwstańców w Chicago, poświęcił kamień węgielny. 10 grudnia 1899 poświęcony został kościół pw. Matki Boskiej Anielskiej, a następnego dnia proboszcz nowej parafii, ks. Franciszek Gordon CR, odprawił w nim pierwszą mszę świętą.
W 1906 roku ks. Franciszek Gordon CR został przeniesiony do parafii pw. św. Stanisława Kostki. Na krótko proboszczem na „Marianowie” został ks. Józef Ziemba CR, jednak z powodu problemów zdrowotnych musiał zrezygnować z pełnionej funkcji. Administratorem parafii został ks. Feliks Ładoń CR. 5 sierpnia 1906 proboszczem parafii został ks. Franciszek Saborosz CR, którego w 1909 roku zastąpił ks. Franciszek Gordon CR, ponownie obejmując opiekę nad parafią pw. Matki Boskiej Anielskiej.
Na parafialnym zebraniu, 11 czerwca 1911 roku zdecydowano o budowie plebanii. Budynek był gotowy nieco ponad rok później, 16 lipca 1912 roku. Jednak to nie ta inwestycja była najważniejsza. 5 sierpnia 1912 roku zatwierdzono plany nowego kościoła. Przy budowie fundamentów z ziemi wykopano 3 krucyfiksy. 25 tysięcy wiernych było świadkami wydarzenia gdy, 2 sierpnia 1914 roku, arcybiskup Chicago ks. J. E. Quigley dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod nową świątynię. Ze względu m.in. na brak materiałów budowlanych spowodowanych trwającą pierwszą wojną światową budowa ciągnęła się następne kilka lat. 20 maja 1920 roku, ówczesny arcybiskup Chicago, George W. Mundelein, poświęcił nowy kościół. Wybudowano budynek mający 230 stóp długości i 55 stóp szerokości w transepcie, mieszczący około 2000 osób, czyli dwa razy więcej niż w starym kościele. Przez następne lata trwało wyposażanie wnętrza świątyni w witraże, organy czy też szaty liturgiczne.
13 lutego 1931 roku zmarł ks. Franciszek Gordon CR. Na stanowisku proboszcza na kilka miesięcy zastąpił go ks. dr Leonard Long CR, po czym w październiku 1931 roku głową wspólnoty został mianowany ks. Tadeusz Lingman CR, rektor Kolegium św. Stanisława Kostki. W lipcu 1932 roku jego następcą został ks. Edward Brzezinski CR. Za kadencji ks. Brzezinskiego wykonano wiele remontów i rozbudowę budynków parafialnych. W 1950 roku, po 18 latach, ks. Edward Brzezinski ustąpił z probostwa parafii pw. Matki Boskiej Anielskiej, jego miejsce zajął ks. Jan Grabowski CR. W tym czasie wybudowano dom dla sióstr zakonnych. Po trzech latach nowym proboszczem został ks. Czesław Brzegowy.
Liczba parafian rosła do lat 70. XX wieku. We wspólnocie pojawiło się wiele hiszpańskojęzycznych osób. W pewnym momencie parafia liczyła 12 tysięcy rodzin. Pod koniec lat 80. konieczny stał się gruntowny remont kościoła. Do renowacji był dach, wnętrze świątyni, schody i 26 stojących na zewnątrz figur aniołów. Ze względu na zagrożenie, władze diecezji nakazały zamknięcie budynku. Po tej decyzji parafianie utworzyli komitet ds. renowacji kościoła. Regularnie spotykali się na plebanii, w niedzielne poranki gromadzili się w katedrze, by apelować o pomoc do kardynała Bernardina. Organizowali wieloletnie zbiórki na remont świątyni. W tym czasie księża ze Zgromadzenia Księży Zmartwychwstania Pańskiego po 90 latach zakończyli swoją posługę w parafii pw. Matki Boskiej Anielskiej. Na początku 1991 roku opiekę nad parafią przejęła prałatura Opus Dei, a proboszczem został ks. John Twist. W końcu udało się zebrać fundusze potrzebne na remont i we wrześniu 1991 roku ruszyły prace.
11 października 1992 roku kardynał Joseph Bernardin ponownie poświęcił kościół pw. Matki Boskiej Anielskiej. W uroczystości uczestniczyło ponad 4 tysiące wiernych. Świątynia była uratowana od rozbiórki, ale komitet remontowy w dalszym ciągu zbierał fundusze na dalsze prace. Zbiórka na kościół trwa do dzisiaj.
Od początku istnienia parafii planowano powstanie szkoły. Jej działalność zainaugurowano w połowie lutego 1900 roku, kiedy do Chicago przybyły z Rzymu cztery siostry nauczycielki ze Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego. Na samym początku siostry uczyły 201 chłopców i 224 dziewczynki. W 1902 roku było to już ok. 600 dzieci. W okresie wakacyjnym siostry prowadziły letnie zajęcia dla okolicznych dzieci. W 1938 roku przy szkole otwarto przedszkole, a w 1943 centralną bibliotekę. Do lat 50. w programie nauczania obowiązywał język polski. W szkole pracowały wyłącznie Siostry Zmartwychwstanki aż do 1958 roku, gdy do kadry nauczycielskiej dołączyła świecka nauczycielka – absolwentka i parafianka wspólnoty Matki Boskiej Anielskiej.
Proboszczowie parafii pw. Matki Boskiej Anielskiej w Chicago od początku powstania: ks. Franciszek Gordon CR (1898-1906, 1909-1931), ks. Franciszek Sarobosz CR (1906-1909), ks. Leonard Long CR (1931), ks. Tadeusz Lingman CR (1931-1932), ks. Edward Brzezinski CR (1932-1950), ks. Jan Grabowski CR (1950-1953), ks. Czesław Brzegowy CR (1953-1957), ks. Antoni Rybarczyk CR (1957-1964), ks. Józef Poliński CR (1964-1967), ks. Stanisław Majkut CR (1967-1974), ks. Edwin Karłowicz CR (1974-1984), ks. Richard Grek CR (1984-1987), ks. Edwin Lapinski CR (1987-1990), ks. John Twist (1991-1993), ks. Hilary Mahaney (1993-2014), ks. John Waiss (2014-obecnie).
Więcej o kościele
Kościół Matki Boskiej Anielskiej wybudowany został w latach 1906-1928 przez firmę architektoniczną Henry’ego W. Worthmanna (1857–1946) i Johna G. Steinbacha (ur. 1878). Potężna budowla należy do stylu tak zwanych „Polskich Katedr” ufundowanych przez Polonię w Stanach Zjednoczonych. Wzniesiony kościół jest budynkiem eklektycznym, z wyniosłą kopułą wzorowaną na kopule Bazyliki Watykańskiej, ale odnajdziemy w nim elementy architektury renesansowej, barokowej i neoromańskiej. Jest to pięcionawowa bazylika z wyniosłą neorenesansową kopułą nad transeptem. Wejście do kościoła poprzedza kolumnowy portyk z attyką. Po bokach fasadę ujmują dwie potężne wieże – dzwonnice, pomiędzy nimi w opilastrowanej fasadzie znajduje się duża rozeta. Na pilastrach umieszczone zostały postacie klęczących aniołów. Wnętrza wież doświetlone są oknami, a ich poszczególne kondygnacje oddzielają gzymsy. W górnej części wież są biforiowe otwarte okna z maswerkami. Wieże wieńczy wieloboczny gzyms.
Ściany naw bocznych, nawy głównej i transeptu rozdzielone zostały zdwojonymi pilastrami. W nawie głównej i transepcie umieszczone są duże okna, zamknięte półokrągle z maskwerkami. Nawę główną i transept zakończono formą attyki z postaciami aniołów. Nawy boczne, zewnętrzne są doświetlone małymi arkadowymi oknami, nawy boczne środkowe, okrągłymi oknami. Podobny układ okien odnajdziemy w symetrycznie rozmieszczonych, wysuniętych przed lico muru, kwadratowych kaplicach przykrytych barokowymi kopułami. W transepcie, w dolnych kondygnacjach, na zakończeniach znajdują się potrójne okna arkadowe, u góry duże rozety. Na tle ceglanych ścian świątyni wyróżniają się białe obramienia okien, rozet, attyki, gzymsów i portyku.
Nawy kościoła kryte są sklepieniem kolebkowym. Nawę główną od naw bocznych oddzielają arkady, podtrzymywane przez słupy, z nałożonymi pilastrami, o pseudokorynckich, złoconych głowicach. Złocony jest również obiegający kościół kostkowy gzyms.
Ornamentalne dekoracje malarskie na ścianach kościoła wykonał przybyły do Ameryki w 1907 roku, z pochodzenia Czech, John A. Malinn (właściwie Malinkowicz, ur. w 1883 roku). W 1918 roku założył własną firmę dekoratorską John A. Mallin Interior Art Decorations. Specjalizował się w dekoracji i malarstwie sakralnym oraz szkle artystycznym i mozaikach. Wzory dla dekoracji kościoła pw. Matki Boskiej Anielskiej czerpał malarz z renesansowej dekoracji Biblioteki Watykańskiej. Oprócz nich kościół został ozdobiony ornamentami geometryczno-roślinnymi.
W półokrągłej absydzie prezbiterium umieszczony jest architektoniczny ołtarz z postaciami św. Piotra i św. Pawła stojącymi w arkadach. Po bokach ołtarza ustawione są postacie adorujących aniołów trzymające świeczniki.
Za ołtarzem jest obraz przedstawiający adorację Matki Boskiej przez św. Franciszka, którym towarzyszy Chrystus Zmartwychwstały w otoczeniu aniołów. U góry absydy został namalowany obraz ścienny ukazujący Najświętszą Marię Pannę Niepokalaną w otoczeniu aniołów i z Trójcą Świętą. Architektoniczna, wieloboczna ambona ustawiona jest na stopie w formie prostopadłościanu, dekorowana główkami aniołków i symbolami ewangelistów.
Boczne ołtarze przytęczowe mają formę architektoniczną. W prawym ołtarzu jest rzeźbiona Pieta, w lewym rzeźbiona postać Chrystusa wskazującego swoje serce (Najświętsze Serce Jezusa). Boczne ołtarze i ołtarz główny oddzielone są od nawy balustradą. Nad bocznym ołtarzem z Pietą znajduje się obraz Pokłon pasterzy, z boku na ścianie jest obraz przedstawiający księdza i siostry zakonne z dziećmi. Za nimi, na tle kościoła pw. św. Matki Boskiej Anielskiej i szkoły parafialnej, unosi się postać Madonny z płaszczem opieki. Nad bocznym ołtarzem z postacią Chrystusa znajduje się obraz Zwiastowania Najświętszej Marii Pannie przez Archanioła Gabriela. Z boku scena ze Zmartwychwstałym z grobu Chrystusem, a u dołu symboliczna scena z klęczącym żołnierzem trzymającym tarczę z krzyżem i amerykańską flagą w otoczeniu duchownych, związanych z parafią Matki Boskiej Anielskiej, na czele z pierwszym proboszczem, ks. Franciszkiem Gordonem CR.
Na zakończeniu prawego skrzydła transeptu umieszczono potrójny witraż ze sceną ekstazy św. Franciszka, któremu ukazuje się Chrystus Ukrzyżowany. Powyżej w okrągłych witrażach są postacie aniołów.
W bocznych skrzydłach transeptu znajdują się malowane na ścianach obrazy przedstawiające: Chrystusa z apostołami – jest to ilustracja do Ewangelii św. Łukasza 24,29; Chrystusa z dziećmi – ilustracja do Ewangelii św. Marka 10, 14, Chleb anielski – ilustracja do Psalmu 78, 24-25, Marię Magdalenę i Zmartwychwstałego Chrystusa – ilustracja do Ewangelii św. Jana 20, 14. W tym skrzydle ustawione zostały architektoniczne ołtarze Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Matki Boskiej z Gwadelupe.
W bębnie kopuły zostały umieszczone witraże z postaciami 12 apostołów. W czterech wysklepkach kopuły są medaliony z postaciami ewangelistów.
W skrzydle lewym transeptu stoją architektoniczne ołtarze: z ikoną Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i z rzeźbą św. Anny z małą Maryją. Na zakończeniu transeptu umieszczono potrójny witraż z Madonną z Dzieciątkiem, modlącym się św. Stanisławem Kostką i adorującym aniołem. Powyżej nich, w okrągłych witrażach, są postacie aniołów. Z boku, nad ołtarzami znajdują się obrazy: Chrystusa idącego po jeziorze – to ilustracja do Ewangelii św. Mateusza 14,30; Marii Magdaleny obmywającej stopy Chrystusowi – ilustracja do Ewangelii św. Łukasza 7, 36-38; Chrystusa z Samarytanką u studni – ilustrującą Ewangelię św. Jana 4, 6-26 oraz ze sceną – przypowieścią o celniku i faryzeuszu z Ewangelii św. Łukasza 18, 9-14.
W skrajnej lewej, bocznej nawie znajduje się malowane przedstawienie Matki Boskiej oraz witraże z przedstawieniami stacji Drogi Krzyżowej. Stację Jezus skazany na śmierć ufundowało Towarzystwo Ministrantów, Jezus obciążony krzyżem – Bractwo Młodzieży św. Józefa, Jezus upada po raz pierwszy – Oddział św. Barbary Nr 28 M. P., Jezus spotyka Matkę Swoją – N.L. Piotrowski, Jezusowi dopomaga Cyrenajczyk – ofiarowali Edmund i Kinga Jareccy; Jezusowi ociera twarz św. Weronika – Bractwo Dziewic Różańca Świętego.
W prawej skrajnej, bocznej nawie jest namalowana postać Chrystusa udzielającego komunii chłopcu i dziewczynce oraz witraże z kolejnymi stacjami Drogi Krzyżowej: pierwsza to Jezus pociesza płaczące niewiasty – ofiarowany przez Jana i Antoninę Sawickich, Jezus upada po raz drugi – ufundowany dla pamięci Michała i Anny Olszewskiej, Jezus upada po raz trzeci – ufundowany przez Alumnów M. B. A., Jezus obnażany i żółcią napluwany – upamiętniający Aleksa i Annę Nadolny, Jezus do krzyża przybijany – upamiętniający Antoninę Kozłowską, Jezus na krzyżu umiera – fundacji Pawła i Zuzanny Drzymalskich, Jezus zdjęty z krzyża – ofiarowany przez Edmunda i Helenę Schmidt. Na zakończeniu nawy lewej ustawiona jest figura Piety, w prawej nawie rzeźba Chrystusa w Ogrójcu z pocieszającym Go aniołem.
W drugiej nawie od środka, w podłuczach i na zakończeniu nawy znajdują się malarskie przedstawienia: Nawiedzenie św. Elżbiety przez Maryję, Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Świętej Rodziny ze św. Janem Chrzcicielem, Jezusa Dobrego pasterza, Uzdrowienie, Chrystusa nauczającego, Śmierci św. Józefa, Spotkanie Chrystusa z Matką, Matki Boskiej Bolesnej, Wiernych adorujących Chrystusa na krzyżu, Chrystusa uzdrawiającego chorych.
Nad wejściem do kościoła została umieszczona płaskorzeźba ze środkową sceną Ostatniej Wieczerzy. Po jej bokach jest scena Pokłon pasterzy i Chrystus Zmartwychwstały. Po bokach wejścia do kościoła stoją figury św. Antoniego z Dzieciątkiem i św. Franciszka. W witrażu w fasadzie znajduje się herb biskupi otoczony aniołkami. Na schodach prowadzących do dzwonnic tonda z przedstawieniami Ewangelistów, w oknach witraże z chrześcijańskimi motywami. Podobne są również w oknach nawy głównej.
Bibliografia:
„St. Mary of the Angels Church. Golden Jubilee, 1899-1949”. Chicago, IL 1949.
„Saint Mary of the Angels Church. Diamond Jubilee, 1899-1974”. Chicago, IL 1974.
„St. Mary of the Angels, 1899-1999. 100 Years of Blessings”. Walsworth Publishing Co. Marceline, MO 64658.